Każdy, kto choć trochę interesuje się muzyką romską, zna określenie lautari – cygańskich muzyków, którzy kiedyś służyli na dworach greckich i tureckich, a uzyskawszy wolność w latach 60. XIX wieku zaczęli osiedlać się na wsiach południowej Rumunii – na Wołoszczyźnie. Ich potomkowie mieszkają tam do dziś. Mimo że nie kończą szkół muzycznych są wirtuozami, zdobywają umiejętności na drodze przekazu tradycyjnego i wieloletniej praktyki. Znani są również z improwizowania i dlatego ich muzyka często określana jest cygańskim bluesem. Tarafy - czyli całe zespoły takich muzyków zdobyły światowy rozgłos, jak np. Taraf de Haidouks, który za tydzień będzie można zobaczyć na festiwalu folkowym w Czeremsze.
Do twórczości lautarów nawiązuje zespół, który powstał w 2000 roku z inicjatywy Macieja Filipczuka – skrzypka, podróżnika, badacza kultur tradycyjnych w Polsce, na Ukrainie i w Rumunii, współpracownika wielu projektów tradycyjnych i folkowych - Domu Tańca Poznań, Transkapeli, Orkiestry Św. Mikołaja. Lider Lautari wielokrotnie podkreślał, że muzyka grupy nie jest rekonstrukcją tylko twórczą improwizacją na temat ludowych motwywów Europy Środkowo-Wschodniej i Południowej. Twórczość zespołu trudno było jednoznacznie sklasyfikować, na pewno zawierała elementy etno-jazzu, folku i była silnie osadzona w tradycji.
Maciej Filipczuk (skrzypce), Michał Żak (klarnet, flety, bombarda) i Zbigniew Łowżył (fortepian) zachwycili słuchaczy Mikołajek Folkowych już w grudniu 2000 roku, a pół roku później na Nowej Tradycji, zdobyli główne nagrody (odpowiednio III, II). Następnie uhonorowano ich płyty - debiutancką "Muzica Lautareasca Nova" (II miejsce w konkursie Folkowy Fonogram Roku 2002) oraz "Azaran" - Folkowy Fonogram Roku 2006. Później muzycy skoncentrowali się na swoich autorskich projektach.
Po latach Lautari reaktywuje się i zagra 13.07 w Zelowie koncert w ramach wędrującego festiwalu Filharmonii Łódzkiej "Kolory Polski". Specjalnie w tym celu został opracowany nowy program – "Vol. 67", który został zainspirowany zawartością 67 tomu dzieła Oskara Kolberga "Lud, jego zwyczaje...". Tom ten zawiera opracowania fortepianowe polskich pieśni i tańców ludowych. Lautari zagra w innym składzie niż przed laty tj.: Maciej Filipczuk - skrzypce; Jacek Hałas - fortepian; Michał Żak - instrumenty dęte; gościnnie Marcin Pospieszalski - kontrabas.
A oto próbka najnowszego materiału, który będzie miał premierę już w tę niedzielę: cyheł na podstawie pieśni żałobnej "Smutku, smutku":
Szczegóły koncertu w dziale "wydarzenia".
Lautari na festiwalu "Kolory Polski", 13.07.2014, Kościół w Zelowie
